Jodek potasu – czym jest, czy warto go stosować?
Jodek potasu to nieorganiczna sól o wzorze KI. Działa przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo, antyoksydacyjnie i zapobiega wychwytowi jodu radioaktywnego przez tarczycę w przypadku skażenia. Jako lek jodek potasu można zakupić w aptece wyłącznie na receptę, natomiast jako suplement diety można go nabyć bez lekarskiej recepty w większości aptek lub w sklepach internetowych. Ze względu na większą trwałość chemiczną i wydłużoną datę przydatności do spożycia, tabletki z jodkiem potasu są najczęściej stosowaną postacią tego leku, jednakże na rynku KI dostępny jest również w formie roztworu lub maści. Mając na uwadze możliwość wystąpienia skażenia radioaktywnego, każdy powinien mieć w swojej domowej apteczce jodek potasu na wszelki wypadek, aczkolwiek nie powinno się go brać bez konsultacji z lekarzem ani bez potrzeby, ponieważ nieuzasadnione użycie może wywołać wiele niepożądanych skutków ubocznych. Tabletkę z jodkiem potasu w przypadku zagrożenia radiacyjnego może przyjąć każda osoba dorosła, lecz ze względu na różne choroby czy aspekty zdrowotne nie każda osoba powinna to robić. Przedstawiamy ranking jodku potasu z uwzględnieniem postaci leku, dawkowania oraz przeciwwskazań.
Jodek potasu – wskazania, dawkowanie, działania niepożądane
Jodek potasu (KI) to nieorganiczna sól potasowa kwasu jodowodorowego, która tworzy dobrze rozpuszczalne w wodzie, bezbarwne kryształy. Niewielkie ilości jodku potasu są dodawane do soli kuchennej (sól jodowana), jednakże ważniejszą rolę spełnia on w przemyśle farmaceutycznym. Działanie jodku potasu jest antyseptyczne (przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze), przeciwzapalne i antyoksydacyjne. Dodatkowo bierze udział w wytwarzaniu hormonów tarczowych oraz odpowiada za regulację funkcji tarczycy, poprzez zapobieganie wychwytowi jodu radioaktywnego w momencie zagrożenia radiacyjnego. Bywa stosowany w środkach wykrztuśnych, antyseptycznych, kroplach nawilżających do oczu oraz w przypadku niedoborów jodu. Lek można zażywać wyłącznie na polecenie lekarza lub odpowiednich władz w związku z zagrożeniem radiacyjnym.
Jodek potasu występuje w lekach dostępnych na receptę, jak również preparatach OTC – dostępnych bez recepty jako suplement diety. Jodek potasu bez recepty dostępny jest w niższej dawce niż leki, można jednak suplementy odnaleźć z ponadprzeciętną dawką, co zbliża dawkowanie do tego, które zalecane jest przy wystąpieniu promieniowania radioaktywnego.
Jodek potasu – ranking kwiecień 2024
Przeciwwskazania
Głównymi przeciwwskazaniami do stosowania preparatów jodku potasu są:
- nadwrażliwość na jod;
- nadczynność tarczycy;
- nowotwory tarczycy;
- opryszczkowate zapalenie skóry Duhringa;
- zapalenie naczyń z hipokomplementemią.
Należy zachować szczególną ostrożność w przypadku chorych z bezobjawowym wolem guzkowym albo utajoną chorobą Gravesa-Basedova, którzy nie mogą być leczeni z różnych przyczyn; u chorych z niewydolnością nerek, nadnerczy, ciężkim odwodnieniem, występującymi bolesnymi skurczami. Ze względu na obecność w preparacie substancji pomocniczej – laktozy – lek nie powinien być stosowany przez osoby z nadwrażliwością na laktozę, galaktozę, osoby z niedoborem laktazy oraz z zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy.
Dawkowanie
W czasie katastrof dawkowanie jest dostosowane do skali zagrożenia i grup wiekowych. Jedna tabletka zawiera 50 mg jodku potasu. Lek należy przyjmować doustnie. Tabletki z jodkiem potasu można rozgryzać lub rozkruszyć i rozpuścić w wodzie/syropie. Wzdłuż tabletek przebiega linia podziału, która umożliwia precyzyjny podział na 4 części.
- Dorośli i dzieci powyżej 12. r.ż. – 100 mg jodu;
- Dzieci w przedziale 3-12 lat – 50 mg jodu;
- Dzieci od 1. miesiąca do 3 lat – 25 mg jodu;
- Noworodki – 12,5 mg jodu;
- Kobiety w ciąży i karmiące piersią – 100 mg jodu.
Zazwyczaj wystarcza jednorazowe przyjęcie leku, jednakże w przypadku, gdy ekspozycja na szkodliwe działanie radioaktywnych pierwiastków trwa dłużej niż 24 godziny lub się powtarza, może zajść konieczność ponownego przyjęcia dawki. Taka sama konieczność zachodzi w przypadku spożycia skażonej wody lub braku możliwości ewakuacji z miejsca skażenia. U osób w grupie ryzyka, tj. noworodków, kobiet karmiących piersią lub w ciąży oraz seniorów po 60 roku życia należy stosować wyłącznie pojedynczą dawkę.
W przypadku skażenia radiacyjnego najkorzystniej jest przyjąć tabletkę do dwóch godzin po ekspozycji, jednakże przyjęcie jej do 8 godzin również zapewnia wysoką skuteczność działania. Dorośli po 40 roku życia są z reguły mniej wrażliwi na leczenie jodem, jednak jego podawanie jest dla nich korzystne.
Działania niepożądane
Wśród często występujących działań ubocznych wymienia się wymioty, biegunkę, wysypkę, obrzęk ślinianek, bóle brzucha, głowy, powiększenie tarczycy, reakcje alergiczne, depresję, jak również nasilenie objawów gruźlicy. Ciężkie działania niepożądane spowodowane zatruciem jodem to przede wszystkim zaburzenia oddychania i zaburzenia rytmu serca.
W przypadku zatrucia należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem i doraźnie podać zawiesinę skrobi w mleku.
Dawka śmiertelna jodku potasu dla człowieka wynosi 2 do 4 g.
Jodek potasu a ciąża i okres karmienia piersią
Kobiety w ciąży i kobiety karmiące piersią powinny przyjmować maksymalnie 1 dawkę jodu. W późnym okresie ciąży konieczna jest regularna kontrola czynności tarczycy u płodu i noworodka. Przejściowa niedoczynność gruczołu tarczowego u noworodka można prowadzić do ograniczenia zdolności intelektualnych i kretynizmu. Jod przenika do mleka matki, jednakże w niewielkiej ilości, dlatego nie zapewnia dziecku ochrony. Jednocześnie jod radioaktywny dobrze przenika z mlekiem kobiecym do organizmu dziecka, dlatego w okresie wzmożonego zagrożenia radiacyjnego i w czasie ewakuacji warto rozważyć chwilowe zaprzestanie karmienia piersią.
Jodek potasu dla dzieci
Zgodnie z zaleceniami dzieci w przedziale od 3 do 12 lat mogą przyjmować 50 mg jodu, a więc jedną tabletkę. Dzieci od 1. miesiąca do 3 lat mogą przyjąć 25 mg jodu (połowę tabletki), natomiast noworodki i dzieci poniżej 1 miesiąca życia – 12,5 mg jodu (1/4 tabletki). Bardzo często zdarza się, że szkoły są hurtowo zaopatrywane w jodek potasu w tabletkach, by rozdać je dzieciom lub w razie zagrożenia od razu podać uczniom.
Przechowywanie
W przypadku tabletek, blister należy chronić przed dostępem światła i wilgoci i przechowywać go w opakowaniu zewnętrznym w temperaturze nie przekraczającej 25 stopni Celsjusza. Roztwory jodku potasu powinny być przechowywane w szczelnych opakowaniach lub butelkach z ciemnego szkła, chroniąc go w ten sposób przed dostępem światła.
Postać leku
Jodek potasu jest dostępny w wielu postaciach leków, jednakże najbardziej optymalną są tabletki z uwagi na przedłużoną trwałość chemiczną oraz długi okres przydatności do spożycia.
Gdzie można kupić jodek potasu?
Jodek potasu można zakupić w aptekach stacjonarnych, internetowych, jak również w renomowanych, internetowych sklepach medycznych. Apteki są regularnie zaopatrywane w tabletki z jodkiem potasu oraz inne preparaty jodku potasu przez rząd. Warto również zajrzeć do naszego rankingu, gdzie można kupić jodek potasu w postaci suplementu.
Jodek potasu a płyn Lugola
Płyn Lugola (1%, 2% lub 5%) to wodny roztwór jodu w jodku potasu, który jest stosowany jako środek odkażający, antyseptyczny, bakteriobójczy w przypadku niewielkich ran. Stosuje się go również przed operacją na tarczycy, podczas badań scyntygraficznych, jak również w stanach zapalnych jamy ustnej i migdałków. Płyn Lugola spełnił swoją funkcję ochronną na tarczyce milionów osób po awarii elektrowni jądrowej w Czarnobylu, dzięki efektywnemu wiązaniu radioaktywnych izotopów jodu.
Preparaty z jodkiem potasu
Tabletki z jodkiem potasu
Ranking jodku potasu otwierają preparaty o przedłużonej trwałości, a więc tabletki. Charakteryzuje je zwiększona trwałość chemiczna i biologiczna w stosunku do pozostałych postaci leku. Ponadto są łatwe w przechowywaniu i dawkowaniu. Tabletki można dzielić, rozgryzać, kruszyć i podawać w formie zawiesiny wodnej lub z syropem dzieciom.
Krople z jodkiem potasu
W kroplach do oczu wykorzystano działanie przeciwutleniające jodku potasu, który poprzez wychwytywanie wolnych rodników zmniejsza stres oksydacyjny i mętnienie soczewki oraz ciała szklistego, jak również zapobiega powstawaniu wysięków i krwotoków w oku. Dodatkowo krople działają silnie nawilżająco i stabilizująco na film łzowy
Maść z jodkiem potasu
Preparat galenowy typu emulsji, który wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, miejscowo redukujące. Jest stosowana w przypadku tępych urazów, obrzęków zapalnych, limfatycznych, naciągnięciu mięśni, więzadeł oraz w terapii jodowej.
Termin ważności poszczególnych postaci jodku potasu
Tabletki z jodkiem potasu wykazują trwałość do kilku-kilkunastu miesięcy. Krople zachowują trwałość do 30 dni od otwarcia opakowania w temperaturze poniżej 25 stopni Celsjusza. Roztwór jodu w jodku potasu wykazuje trwałość 7-14 dni. Maść z jodkiem potasu zachowuje trwałość do 30 dni w temperaturze 5-15 stopni Celsjusza.
Rozpuszczalność jodku potasu
Jodek potasu jako nieorganiczna sól tworzy bezbarwne kryształy, które bardzo łatwo rozpuszczają się w wodzie. Rozpuszczalność jodku potasu wynosi 1,44 kg/l. Najlepiej rozpuszcza się w temperaturze wody ok. 50-60 stopni Celsjusza.
Z czym nie można łączyć jodku potasu?
Jod zawarty w jodku potasu może wchodzić w niekorzystne interakcje z:
- Tyreostatykami – niedobór jodu osłabia, a jego nadmiar nasila wrażliwość organizmu na jodek potasu.
- Nadchloranami, tiocyjanianami – oba związki w stężeniu powyżej 5 mg/dl krwi hamują wychwyt jodu przez tarczycę.
- Tyreotropinami – pobudzają wychwyt i przekształcanie jodu w tarczycy.
- Lekami moczopędnymi i antagonistami aldosteronu – ryzyko wystąpienia hiperkaliemii (wzrost stężenia potasu we krwi). Hiperkaliemia z kolei nasila działanie chinidyny na serce.
- Lekami przeciwnadciśnieniowymi – kaptopril, enalapril – ryzyko wystąpienia hiperkaliemii.
- Jodem radioaktywnym – znoszenie działania jodu radioaktywnego (stosowany w leczeniu i diagnostyce chorób gruczołu tarczowego).
Jodek potasu a promieniowanie
Jod jest składnikiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania gruczołu tarczowego. Jest odpowiedzialny za syntezę hormonów tarczycy – tyroksyny i trijodotyroniny. Tabletki z jodkiem potasu powodują nasycenie tarczycy stabilnym jodem i zapobiegają przez to wchłanianiu radioaktywnych izotopów jodu, które mogą spowodować nieodwracalne skutki zdrowotne. Dzieje się tak dlatego, że tarczyca zostaje wysycona „dobrym” jodem, przez co nie ma już w niej miejsca na jod radioaktywny – efekt Wolffa Chaikoffa. Tabletki z jodkiem potasu powinny być przyjęte najlepiej do 2 godzin po ekspozycji na skażenie promieniotwórcze, jednakże zapewniają ochronę gruczołowi po przyjęciu tabletki do 8 godzin. Warto pamiętać, że jodek potasu chroni tylko i wyłącznie przed radioaktywnym jodem. Nie wpływa natomiast na szkodliwe działanie innych rodzajów promieniowania. Jego rola jest jednak nieoceniona w ochronie tarczycy, która jest jednym z ważniejszych gruczołów w organizmie człowieka. Zdrowa tarczyca odpowiada za regulację procesów metabolicznych, pracę układu nerwowego, pokarmowego, ma wpływ na samopoczucie i prawidłowy wzrost organizmu. Zaburzone wydzielanie hormonów tarczycy może prowadzić do niedoczynności lub nadczynności gruczołu.
- Niedoczynność objawia się spowolnionym tempem metabolizmu, uczuciem ciągłego zmęczenia, senności, przyrostem masy ciała, spowolnieniem czynności serca i spadkiem ciśnienia tętniczego. Ponadto powoduje zaparcia, złuszczanie się skóry, wypadanie włosów, depresję i zaburzenia pamięci.
- Nadczynność z kolei charakteryzuje się zwiększoną nerwowością i drażliwością, stanami lękowymi o różnym nasileniu, problemami z koncentracją, przyspieszonym tempem metabolizmu, spadkiem masy ciała, problemami ze snem. Nadczynności tarczycy towarzyszy kołatanie serca, zwiększona potliwość, nietolerancja ciepła oraz przyspieszone tętno.
Stosowanie preparatów z jodkiem potasu jest niezwykle ważne w procesie ochrony tarczycy przed różnymi chorobami i zaburzeniami funkcjonowania. Stanowią one osłonę przed działaniem radioaktywnego jodu, który jest odpowiedzialny za niszczenie komórek tarczycy.
Podsumowanie
Jodek potasu to wyjątkowa substancja występująca w soli jodowanej oraz preparatach farmaceutycznych. Bywa stosowany w niedoborach jodu, jak również w postaci kropli do oczu lub maści. Wykazuje nieocenione działanie ochronne na gruczoł tarczowy, gdyż zapobiega wchłanianiu radioaktywnego jodu w przypadku narażenia na szkodliwe skutki promieniowania. Według rankingów jodku potasu najlepszą postacią leku są tabletki, które charakteryzują się prostotą dawkowania i przyjmowania przez pacjenta, jak również przedłużoną trwałością i okresem przydatności do spożycia. W związku z możliwością wystąpienia zagrożenia radiacyjnego, każda osoba powinna mieć pod ręką tabletki z jodkiem potasu na wszelki wypadek, jednakże jego nieuzasadnione stosowanie bez wyraźnego zalecenia lekarza lub organów władzy może spowodować więcej szkód niż korzyści, gdyż nieuchronnie prowadzi do zaburzenia funkcji tarczycy i wystąpienia niedoczynności. Należy zachować rozwagę i stosować się do zaleceń rządu.
Jaka jest cena jodku potasu?
Cena opakowań w zależności od wielkości i postaci leku waha się od 10 zł do nawet 100 zł.
Czy jodek potasu jest szkodliwy?
Jodek potasu powinien być przyjmowany tylko i wyłącznie z polecenia lekarza lub odpowiednich organów władzy w sytuacji zagrożenia promieniotwórczego, ponieważ jego zadaniem jest zablokować tarczycę przed dostępem jodu radioaktywnego. W przypadku braku zagrożenia, przyjęcie preparatów jodku potasu może okazać się szkodliwe dla zdrowia. Może podrażnić układ pokarmowy wymioty, biegunka, bóle brzucha, wywołać reakcje alergiczne lub nawet niedoczynność tarczycy.
Kiedy brać jodek potasu w przypadku promieniowania radioaktywnego?
Jodek potasu należy przyjąć w przypadku powiadomienia przed odpowiednie organy władzy lub rządu, np. za pośrednictwem telewizji lub radia. Najlepiej zastosować go do dwóch godzin po ekspozycji na skażenie radiacyjne, jednakże pełną ochronę uzyskamy również przyjmując go do ośmiu godzin.